Van drempels naar oplossingen

In het project Lezen met begrip onderzoeken we drempels en uitdagingen die de leerkrachten in onze leergemeenschappen ervaren, en zoeken we oplossingen die zij relevant en haalbaar vinden. Samen vertalen we inzichten uit onderzoek naar handvatten voor de concrete klaspraktijk. De leerkrachten richten zich daarbij in eerste instantie op uitdagingen die te maken hebben met hun handelen in de klas.

Vanuit de idee dat een duidelijke focus essentieel is, zijn we er samen met onze leerkrachten van overtuigd dat de volgende vier adviezen in de klaspraktijk een groot verschil kunnen maken.

1. Laat leerlingen teksten in stilte lezen.
2. Vertrek vanuit een zinvol, interessant en uitdagend leesdoel.
3. Durf doordachte keuzes maken, de leerkracht is ontwerper en geen uitvoerder.
4. Maak meer tijd voor leesonderwijs.

terug

Ervaren drempel

Leerkrachten geven aan dat begrijpend lezen nog heel vaak gedeeltelijk hardop gebeurt om de tempoverschillen in de klas op te vangen. De leerlingen hebben deze gewoonte geïnternaliseerd. 

Hardop lezen kan echter nadelig zijn voor tekstbegrip en onvoorbereid hardop lezen voegt weinig toe. Bovendien kunnen andere leerlingen op deze manier het zelf actief lezen omzeilen; ze kunnen gewoon luisteren.

In stilte lezen, daarentegen, kent heel wat voordelen: leerlingen lezen op hun eigen tempo en krijgen meer mentale ruimte voor begrip. Ze kunnen focussen op de tekstinhoud en vinden geleidelijk aan hun eigen manier van actief lezen.

Mogelijke oplossingen

• genoeg aandacht besteden aan de fase ‘vóór het lezen’ om de motivatie en voorkennis te activeren en het leesdoel helder te krijgen
• bij langere leesteksten eventueel zelf de eerste alinea of paragraaf voorlezen, terwijl de leerlingen luisterlezen. Zo trek je ze mee in de tekst. De rest van de tekst lezen de leerlingen zelf in stilte.
• een extra opdracht voorzien voor leerlingen die sneller klaar zijn met lezen
• leerlingen die zich moeilijk kunnen concentreren een hoofdtelefoon laten gebruiken
• in een miniklas met zwakkere lezers het begin van de tekst zelf voorlezen, en op het einde eventueel ook het laatste deel
• teksten die veel leestijd vragen aan sommige leerlingen op voorhand meegeven
• voorleessoftware inzetten voor leerlingen die extra noden ervaren: zij kunnen luisterlezen

Ervaren drempel

Leerkrachten geven aan dat het niet gemakkelijk is om een geschikt leesdoel te bedenken bij teksten, hoewel ze het leesdoel een belangrijke motor vinden van een krachtige leesles.

Handleidingen zijn hierbij niet altijd een hulp: soms ontbreekt het leesdoel voor de leerlingen of is het leesdoel niet interessant genoeg. De doelen die in taalmethodes vooropgesteld worden, focussen soms te veel op taalbeschouwing, waardoor het echt begrijpen van de tekst te weinig aandacht krijgt. 

Ervaren drempel

Leerkrachten zijn nog vaak geneigd om de taalmethode te volgen en hier weinig kritisch mee om te gaan. Dat is jammer, want ze voelen meestal sterk aan wat hun leerlingen boeit en wanneer hun leerlingen betrokken zijn. De taalmethode zou een leidraad moeten zijn en niet allesbepalend.

Mogelijke oplossingen

Durf zelf kleine en grote aanpassingen doen aan leeslessen, rekening houdend met de vijf sleutels voor een effectieve leesdidactiek.

Bijvoorbeeld:

• de voorgestelde aanknoping en instructies inkorten, zodat het lezen centraal staat in de les begrijpend lezen
• bij teksten minder vragen stellen, bijvoorbeeld de beste vragen selecteren, zodat leerlingen kunnen focussen op echt tekstbegrip
• de vragen bij de tekst aanpassen, zodat verschillende verwerkingsniveaus aan bod komen
• leerlingen zelf vragen laten formuleren waarop ze in de tekst een antwoord willen zoeken
• de tekst uit het schoolboek vervangen door een meer gepaste tekst, in functie van uitdaging, interesse en actualiteit

De leerkrachten in onze leergemeenschappen geven aan dat overleg tussen leerkrachten en ervaring echt helpen om je visie op het essentiële in begrijpend leesonderwijs te versterken en om de taalmethode meer te durven loslaten.

Ervaren drempel

De tijd die in Vlaanderen besteed wordt aan lezen met begrip is de laatste jaren sterk gedaald: in 2006 ging 15% van de totale onderwijstijd (146 uur op jaarbasis) naar begrijpend lezen. Tien jaar later, in 2016, was dat nog maar 9% (84 uur op jaarbasis). Dat is te weinig.

De leerkrachten in ons project herkennen deze cijfers en geven daarbij aan dat er wel tijd is voor leesbevordering en technisch lezen (bv. kwartierlezen en tutorlezen), maar dat er minder tijd wordt gemaakt voor begrijpend lezen.

Mogelijke oplossingen

leeskansen zien en benutten in andere leergebieden

• in wiskundelessen instructies en vraagstukken lezen en verwerken
• een goede integratie van begrijpend lezen in wereldoriëntatie

bewust leestijd inbouwen

• elke dag een goedgekozen vast tijdstip voor lezen voorzien
• tijd voor begrijpend lezen roosteren in je weekschema en dat opvolgen 

terug