In de leergemeenschappen hebben we kunnen ervaren dat leerkrachten veel kunnen leren van elkaar door samen onderzoekend aan de slag te gaan. De leerkrachten kregen van ons ook de opdracht om die leercultuur ook op hun eigen school te stimuleren.

Dat is echter geen eenvoudige opdracht. Soms zijn er praktische drempels (tijd, ruimte…) die de ontwikkeling van zo’n leercultuur in de weg staan. Soms ontbreken de kaders of structuren waarin dat soort leerprocessen plaats kunnen vinden. Niet in elke school heerst er een veilig leerklimaat waarin leerkrachten hun eigen onzekerheden kunnen benoemen of het gewoon zijn om groeigerichte feedback te geven op collega’s.

Hoe kunnen we op school de leercultuur voor leerkrachten stimuleren?

Regelmatig, structureel ingebouwd inhoudelijk overleg over lezen en leesonderwijs blijkt essentieel voor scholen die aan hun leesonderwijs willen werken. Toch geven leerkrachten vaak aan dat niet elk overleg als even productief wordt ervaren. Daarom leggen we graag de nadruk op het samen dingen doen en ontwikkelen (en dus niet alleen maar praten over) als motor van het leren.

Zo is het heel waardevol dat leerkrachten bij elkaar gaan observeren.  Hoe pakt jouw collega in zijn of haar klas de lessen begrijpend lezen aan? Wat kan jij van die aanpak leren? Welke feedback kan jij op basis van jouw ervaringen geven? Bij dit soort collegiale observaties is vooral de veiligheid belangrijk. Essentieel daarvoor is het idee van wederkerigheid: collega’s gaan bij elkaar kijken, geven elkaar feedback, kunnen onder elkaar afspraken maken (bijvoorbeeld om bij het observeren speciaal op bepaalde zaken te letten, om al dan niet ook te participeren bij het observeren, …)

Je kunt nog een stap verder gaan door samen lessen begrijpend lezen te ontwikkelen en/of door te co-teachen. Door op die manier samen te werken, kun je op een praktische, hands-on manier kennis en expertise uitwisselen.

Bij een methodiek als lesson study worden de verschillende hierboven genoemde acties eigenlijk met elkaar gecombineerd: in groep worden er lessen gemaakt, die lessen worden uitgevoerd, er wordt gericht geobserveerd en naderhand worden de ontworpen en uitgevoerde lessen ook in groep besproken.

Ten slotte kan er ook op school een leergemeenschap rond lezen worden opgestart. Over de werking van leergemeenschappen lees je elders op deze website meer. Het voordeel van leergemeenschappen is dat ze verder kunnen gaan dan enkel het ontwikkelen van lessen of materiaal. Allerlei onderwerpen rond begrijpend lezen kunnen aan bod komen en op die manier kan vanuit een leergemeenschap mee gestalte worden gegeven aan een gedragen en op de praktijk gericht leesbeleid.

Het is onmiskenbaar zo dat de hier voorgestelde leervormen vaak krachtiger zijn dan een klassieke studiedag of nascholing, juist omdat bij die laatse vormen van leren een echte actieve verwerking van de verworven inzichten vaak ontbreekt. Dat betekent echter niet dat input en expertise van buiten de school niet belangrijk is. Integendeel, het is juist cruciaal dat de leerdynamiek in een school ook gevoed wordt door inzichten van buitenaf, waarmee dan vervolgens in dialoog kan worden getreden en aan de slag kan worden gegaan.

Directies spelen een belangrijke rol in het scheppen van de kaders en de randvoorwaarden die noodzakelijk zijn voor de hier voorgestelde vormen van leren en professionaliseren. Tegelijk krijgen leerkrachten veel verantwoordelijkheid. Meer dan bij een klassieke studiedag of nascholing kunnen en moeten zij hun eigen leren in handen nemen. Dat vereist een inspanning, maar de beloning is navenant: wat is er fijner dan samen te creëren en al doende te leren?