Functionaliteit is een van de vijf sleutels voor een effectieve leesdidactiek: functionele opdrachten geven een doel aan het lezen, vergroten de leesmotivatie en bevorderen de actieve integratie van de voorkennis met de nieuwe informatie uit de tekst.

Een functionele leesopdracht betekent dat de lezer iets moet doen met de tekst: het lezen van de tekst zorgt ervoor dat hij zijn doel kan bereiken. Dit leesdoel kan talig zijn, bijvoorbeeld een tekst lezen bij de voorbereiding van een spreekopdracht om meer te weten te komen over dinosaurussen, maar even goed niet-talig, bijvoorbeeld de instructies van een computergame lezen om daarna het spel te kunnen spelen. Een tekst lezen is dan een middel om dat doel te bereiken.

Voor kinderen en jongeren zijn functionele leesopdrachten heel motiverend. Ze zetten aan om iets te verwezenlijken en daar heb je de inhoud van de tekst voor nodig. Het lezen van die tekst, het inzetten van leesstrategieën en het begrijpen van die tekst wordt daardoor iets positiefs, wat leerlingen stimuleert om met de tekst aan de slag te gaan.

Een functionele leesopdracht kan als doel hebben dat de lezer effectief iets met de tekst gaat doen, zoals een recept volgen, op zoek gaan naar de aanwezigheid van dieren in het bos met een gids over dierenuitwerpselen of een (fictieve) reis plannen door Azië aan de hand van een informatief boek. Een andere invulling is dat de lezer graag meer wil weten over een bepaald onderwerp en in de tekst op zoek gaat naar het antwoord. Bij dit laatste speelt de leerkracht een belangrijke ondersteunende rol: hij maakt de kinderen warm voor het onderwerp en helpt om vragen op te roepen.

Het is dus belangrijk dat lezers weten waarom ze een tekst willen lezen en wat ze daarmee willen bereiken. Het expliciteren van het leesdoel voor de leerlingen vormt daarom een belangrijk onderdeel van het leesproces.

Enkele concrete voorbeelden van functionele leesopdrachten:

• een tekst lezen over ‘groene of grijze speelplaatsen?’ om daarna een brief te schrijven aan de minister van onderwijs over het belang van groen op de speelplaats
• een verhaal lezen over pesten om dit probleem in de klas bespreekbaar te maken
• een tekst lezen over het maken en het opvoeren van een schimmenspel om daarna een schimmenspel voor een publiek te tonen
• een tekst lezen om meer te weten te komen over het coronavirus en wat een virus precies is, waar het vandaan komt en wat het gevaar kan zijn van de verspreiding ervan
• een tekst lezen over Claude Monet en het pointillisme om daarna tijdens muzische vorming aan de slag te gaan met deze techniek
• (...)

terug