Een geoefend lezer zet automatisch leesstrategieën in tijdens het lezen: hij zal stukken tekst herlezen, samenvatten, parafraseren, verbanden leggen … Voor beginnende lezers is dit niet evident: zij moeten zich deze strategieën eigen maken en langzaam automatiseren. Leesstrategieën zijn immers onontbeerlijk voor lezen met begrip: lezers gebruiken ze om hun begrip te ondersteunen, te monitoren of te herstellen.

Dat betekent dat het belangrijk is om in de klas expliciet aandacht te hebben voor het inzetten van leesstrategieën. Leerkrachten kunnen deze strategieën in de klas eerst expliciet modelleren en daarna de leerlingen zelf aan de slag laten gaan. In een volgende fase (de hogere leerjaren van de lagere school) wordt het belangrijk dat leerlingen tijdens het lezen zelf kunnen beslissen welke leesstrategie ze best inzetten om hun leesdoel te bereiken.

Cruciaal voor het inoefenen van leesstrategieën in de klas is daarom dat leerkrachten teksten kiezen die voldoende uitdaging bieden en die aanzetten tot het gebruik van bepaalde leesstrategieën. Op die wijze leren de leerlingen een gepaste strategie kiezen en is er sprake van een betekenisvolle taak. Dit betekent vaak dat er verder moet worden gekeken dan de teksten uit schoolboeken, die niet voor iedereen even uitdagend zijn en daardoor weinig leerkansen bieden. Een mooi voorbeeld is de lessenreeks over het boek ‘Lampje’ van Annet Schaap die je hier kunt downloaden. Daarin worden de mogelijkheden tot het inzetten van relevante leesstrategieën heel concreet uitgewerkt.

Welke leesstrategieën kan je als leerkracht inoefenen met de leerlingen?

• Vragen stellen: laat leerlingen zelf vragen bedenken bij een tekst. Hierdoor wordt hun nieuwsgierigheid aangewakkerd en gaan ze actief op zoek naar antwoorden.
• Tekstinhoud visualiseren: leer leerlingen de inhoud van de tekst visueel voor te stellen: via een tekening, een plattegrond, een mindmap, een schema …
• Verbindingen leggen: leer leerlingen om ‘tussen de regels’ te lezen en informatie en verbanden die er niet letterlijk staan, af te leiden op basis van hun voorkennis.
• Samenvatten: laat leerlingen teksten en tekstdelen samenvatten en parafraseren.
• Tekststructuur herkennen: leer leerlingen om verschillende genres en tekststructuren te herkennen en hun lezen daarop af te stemmen.
• Tekstoriëntatie en leesdoelen stellen: leer leerlingen om zich te oriënteren op de tekst en op de leesactiviteit. Wat weten ze al over het onderwerp? Waar zal de tekst vermoedelijk over gaan? Welke informatie willen ze uit de tekst halen? Hoe moeten ze dat aanpakken?
• Begrip bewaken en verhelderen: leer leerlingen om hun lezen voortdurend te ‘monitoren’. Begrijpen ze wat ze lezen? Wat kunnen ze doen als ze iets niet begrijpen? Bijvoorbeeld de betekenis van onbekende woorden achterhalen door die af te leiden uit de context of bepaalde zinnen opnieuw lezen om de betekenis ervan te verhelderen.

terug