In klassen met anderstalige leerlingen die (nog) moeite hebben met het Nederlands vormt begrijpend lezen een extra grote uitdaging. De verschillen die er van nature zijn, komen in dergelijke contexten nog sterker tot uiting. Bovendien gaat het om leerlingen met soms heel uiteenlopende noden: bij anderstalige nieuwkomers bijvoorbeeld primeert vaak nog het leren begrijpen van gesproken Nederlands, zij komen meestal nog niet meteen aan lezen toe. Voor de meer gevorderde leerlingen zijn er verschillende maatregelen die je kan nemen om ook hen op een zinvolle manier aan begrijpend lezen te laten doen.

In de praktijkgids Extra kansen voor nieuwkomers. Wat werkt in leesonderwijs aan laaggeletterde anderstalige jongeren? (2018) worden daarbij drie aanbevelingen geformuleerd:

1. Woordenschat is voor anderstalige lezers vaak het grootste struikelblok. Leg de lat hoog voor woordenschat via expliciete, weldoordachte en rijke instructie. Vertrek vanuit ruime, relevante thema’s en bied actieve werkvormen aan die zowel een brede als een diepe woordenschatkennis stimuleren.
2. Zet in een eerste fase sterk in op de mondelinge taalvaardigheid en begin pas met lezen en schrijven als de leerlingen een mondelinge basis verworven hebben. Ontwikkel bijvoorbeeld via begrijpend luisteren de vaardigheden die de weg banen voor leesbegrip.
3. Zorg voor evenwichtige leesinstructie waarin het systematisch leren decoderen van geschreven taal hand in hand gaat met het leren begrijpen van teksten en het aanwakkeren van leesplezier.

Vanuit die brede aanbevelingen stellen de auteurs van de praktijkgids een brede waaier aan werkvormen voor. Een interessante werkvorm is bijvoorbeeld het werken met learner-generated texts. Daarbij lezen leerlingen geen bestaande teksten, maar wordt de tekst eerst in de klas gemaakt op basis van de input van de leerlingen en de leerkracht. Zo sluit de tekst aan bij hun onmiddellijke ervaringen en komt de woordenschat al eens mondeling aan bod voor leerlingen beginnen te lezen.

Een belangrijk aandachtspunt bij lezen met anderstalige leerlingen is dat de vijf sleutels voor een sterk leesonderwijs hier onverminderd (en misschien zelfs nog in sterkere mate) belangrijk blijven. Vooral bij kinderen die nog moeite hebben met het decoderen in het Nederlands is de verleiding soms groot om op de technische aspecten van lezen te focussen, maar ook deze leerlingen hebben nood aan functionele leestaken die hen motiveren om Nederlands te lezen. Juist deze leerlingen zijn gebaat met veel en kwaliteitsvolle interactie rond wat ze hebben gelezen en hebben leesstrategieën nodig om teksten die voor hen vaak nog heel uitdagend zijn toch te kunnen verwerken.

Ten slotte bieden de courante differentiatiestrategieën ook mogelijkheden om anderstalige leerlingen te ondersteunen. Differentiatie kan op verschillende vlakken worden ingezet:

• Instructie: je kan aan preteaching doen (een tekst op voorhand laten lezen/beluisteren, woordenschat op voorhand aanreiken), je kan extra context voorzien (een filmpje over hetzelfde onderwerp als de tekst laten zien),…
• Extra ondersteuning tijdens het lezen: je kan taalzwakke leerlingen extra ondersteunen tijdens het lezen door al modellerend de werkwijze te demonstreren, begripsvragen te stellen, woordenschat te visualiseren, een stappenplan aan te reiken, …
• Interactie: je kan taalzwakke leerlingen in heterogene groepjes laten samenwerken en met taalsterkere leerlingen in interactie laten gaan, je kan leerlingen met dezelfde moedertaal in die moedertaal laten overleggen, je kan homogene groepjes maken met tragere lezers, …
• Leermaterialen: je kan taalzwakke leerlingen meer eenvoudige leesteksten aanbieden, je kan extra ondersteunend materiaal voorzien (een lijstje met moeilijke woorden, een schema van de tekst), …
• Leerdoelen: je kan de leestaak aanpassen, door bijvoorbeeld mondeling te laten antwoorden op begripsvragen in plaats van schriftelijk, of door het beheersingsniveau aan te passen (beschrijven in plaats van structureren), …

terug